Klasyfikacja ładunków niebiezpiecznych w transporcie

5/5 - (2 votes)

adrOgromnym zagrożeniem dla naszego środowiska naturalnego i bezpośrednio dla nas są wszelkiego rodzaju substancje chemiczne przewożone nie tylko transportem lądowym ale również morskim, kolejowym i lotniczym.

Istotne definicje: Zacznijmy od wyjaśnienia, czym są niebezpieczne ładunki w transporcie. Otóż niebezpieczne ładunki to materiały bądź przedmioty zapalne, wybuchowe, materiały promieniotwórcze jak również wszelkiego rodzaju substancje, gazy, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, fizyczne lub biologiczne, w wyniku niewłaściwego przewozu lub/czy przeładunku, zagrażają zdrowiu ludzkiemu i środowisku naturalnemu. Ze względu na ich szkodliwość i w zależności od wielkości zagrożenia jakie stwarzają, podzielono je na trzy tzw. grupy pakowania. Pierwsza to materiały stwarzające duże zagrożenie, druga – średnie i trzecia – stwarzające małe zagrożenie.

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych: Według Umowy europejskiej ADR, dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, z 1975 roku, materiały niebezpieczne zostały podzielone na 13 klas zagrożeń. Przyjrzyjmy się bliżej temu podziałowi.

Do pierwszej klasy należą materiały i przedmioty wybuchowe (sztuczne ognie, petardy, flary, proch, trotyl oraz wszelkiego rodzaju amunicja np.: naboje, granaty, rakiety.) W klasie tej rozróżniamy również sześć tak zwanych podklas, które klasyfikują w/w materiały pod względem zagrożenia wybuchem, jego wielkością i zasięgiem. I tak rozróżniamy materiały: stwarzające zagrożenie wybuchem masowym; stwarzające zagrożenie rozrzutem ale nie wybuchem masowym; stwarzające zagrożenie pożarem ale małe zagrożenie wybuchem lub rozrzutem, ale nie zagrażają wybuchem masowym; stwarzające małe zagrożenie w przypadku zapalenia podczas transportu; mało wrażliwe, stwarzające zagrożenie wybuchem masowym i skrajnie niewrażliwe, które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym.

Druga klasa to wszelkiego rodzaju gazy. Gazy sprężone, skroplone, skroplone schłodzone, rozpuszczone, pojemniki aerozolowe i małe naczynia zawierające gaz (również gaz pod ciśnieniem).

Ze względu na swoje niebezpieczne właściwości gazy zostały dodatkowo podzielone na grupy: duszące (A), utleniające (O), palne (F), trujące (T), trujące, palne (TF), trujące, żrące (TC), trujące, utleniające (TO), trujące, palne, żrące (TFC), trujące, utleniające, żrące (TOC).

Tak jak w przypadku klasy pierwszej, również w przypadku gazów wyszczególniono trzy podstawowe podklasy: gazy palne ( to te oznaczone w grupach literą F); gazy niepalne, nietrujące (oznaczone literami „O” i „A”); gazy trujące (grupy oznaczone literą T).

Trzecia klasa materiałów niebezpiecznych to materiały ciekłe zapalne. Należą tu wszelkiego rodzaju farby, kleje, rozpuszczalniki, olej opałowy, benzyna, kosmetyki, napoje alkoholowe, smoły, żywice i impregnaty do drewna. Substancje te mogą ulec zapaleniu nawet w wyniku iskry, także elektrostatycznej, wywołanej szybkim przemieszczeniem się cieczy, np.: w wyniku wstrząsu, czy wyższą temperaturą, która może spowodować samozapłon. Im ta temperatura jest niższa, tym bardziej niebezpieczna jest ciecz.

Klasa czwarta to materiały stałe zapalne, samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone. Materiały stałe zapalne to przedmioty, które mogą ulec samozapłonowi pod wpływem iskry powstałej np.: w skutek tarcia podczas transportu. Występują one często w postaci proszku, granulatu albo pasty. Zaliczane są do II lub III grupy pakowania. Materiały samoreaktywne występują w postaci płynnej lub stałej, są niestabilne termicznie. Odpowiednio do zagrożenia, jakie stwarzają, klasyfikuje się je na siedem rodzajów- od A do G. Niektóre z nich, podczas transportu, wymagają kontrolowanej temperatury, inne nie. Natomiast materiały wybuchowe stałe odczulone to nic innego jak materiały, które zostały rozcieńczone lub zwilżone odpowiednią substancją obniżającą ich właściwości wybuchowe.

Kolejna klasa- piąta, obejmuje materiały samozapalne, czyli substancje, które w przypadku zetknięcia się z powietrzem wybuchają w ciągu 5 minut oraz materiały samonagrzewające się. W przeciwieństwie do pierwszych, te drugie ulegają samozapaleniu po upływie znacznie dłuższego czasu. Przykładem materiałów samozapalnych mogą być: mączka rybna, fosfor biały i żółty. Materiały te zaliczamy do trzech grup pakowania.

Do klasy szóstej zostały zakwalifikowane materiały, które, w zetknięciu z  wodą, wytwarzają gazy palne. Są to wszelkiego rodzaju stopy potasu i sodu oraz chlorosilany. Klasyfikujemy je na podstawie objętości gazu, który został wydzielony z jednostki materiału w stosunku do czasu, w jakim został wydzielony w wyniku jego reakcji z wodą. Tu również mamy trzy grupy pakowania.

Materiały utleniające to kolejna, siódma klasa. Są to materiały zarówno ciekłe jak i stałe, które, w skutek wydzielania tlenu, mogą podtrzymywać palenie się innych materiałów. Przykładem są nawozy sztuczne (saletra amonowa). Zaliczamy je do trzech grup pakowania.

W klasie ósmej sklasyfikowano nadtlenki organiczne. Są to materiały organiczne, które podczas samoprzyspieszającego rozkładu, do którego może przyczynić się wysoka temperatura czy tarcie, wydzielają duże ilości ciepła a ponieważ same są palne i palą się bez dostępu powietrza, mają właściwości utleniające.

Dziewiąta klasa to materiały trujące, czyli wszelkiego rodzaju preparaty odgrzybiające, środki bakteriobójcze czy środki ochrony roślin, które w wyniku przedostania się do organizmu ludzkiego czy to przez skórę czy błony śluzowe powodują jego zatrucie. Klasyfikujemy je do trzech grup pakowania.

W klasie dziesiątej znalazły się materiały zakaźne, czyli wszelkie odpady medyczne, pooperacyjne, próbki diagnostyczne, które mogą zawierać drobnoustroje chorobotwórcze, pasożyty, grzyby itp. W tej klasie wyróżniamy dodatkowo dwie kategorie. Kategorię A, do której zaliczają się materiały zakaźne z którymi kontakt może spowodować inwalidztwo lub chorobę śmiertelną zarówno dla ludzi jak i dla zwierząt i kategorię B, czyli materiały zakaźne, które nie zakwalifikowały się do grupy A. Pamiętajmy, że odzież ochronna i środek transportu również narażone są na skażenie!

Materiały promieniotwórcze to klasa jedenasta. Zaliczamy tu paliwa jądrowe, izotopoweczujniki dymu czy źródła promieniotwórcze w urządzeniach do telegammaterapii. Są to substancje wydzielające szkodliwe promieniowanie, które bez specjalistycznego sprzętu nie jest ani widoczne ani wyczuwalne.

Dwunasta klasa to materiały żrące. Wyróżniamy w niej dwa rodzaje materiałów: takie, które tworzą zagrożenie w przypadku zetknięcia z wodą, a także parą czy w  warunkach naturalnej wilgotności, mogące wydzielać trujące opary oraz takie, które w skutek działania chemicznego, w przypadku kontaktu z nimi, mogą uszkodzić tkankę powodując poparzenia lub spowodować korozję innych towarów. Przykładem dla klasy dwunastej mogą być wszelkiego rodzaju kwasy, zasady, wybielacze, rtęć, akumulatory.

I ostatnia, trzynasta klasa, to różne materiały i przedmioty niebezpieczne. Zakwalifikowano tu te materiały, które stwarzają inne zagrożenie podczas transportu niż te, które wymieniono w grupach 1-8, np.: przedmioty ratownicze, które pompują się samoczynnie, baterie litowe do telefonów komórkowych, zestawy pierwszej pomocy. Materiały te zaliczamy do II lub III grupy pakowania.

Podsumowując, klasyfikacja materiałów niebezpiecznych, wg ADR, jest niewątpliwie istotnym czynnikiem ułatwiającym wybór odpowiedniego i przede wszystkim bezpiecznego dla nas i naszego środowiska transportu dla poszczególnych materiałów.