Jak zarządzać ryzykiem środowiskowym w transporcie ADR?

Transport towarów i materiałów niebezpiecznych stwarza realne i kosztowne ryzyko w środowisku. Skutki szkód w tego rodzaju przewozach są często bardzo uciążliwe, a i odpowiedzialność prawna z tego tytułu jest niezwykle szeroka. Niestety większość przewoźników nie posiada właściwej ochrony gwarancyjnej, a standardowa polisa odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności i posiadanego mienia nie obejmuje wszystkich szkód środowiskowych. Jak zatem przedsiębiorca wykonujący transport objęty umową ADR może skutecznie i efektywnie zarządzać ryzykiem w tym obszarze?

Regulacje prawne a odpowiedzialność podmiotów

Odpowiedzialność prawna podmiotów korzystających ze środowiska za szkody w nim wyrządzone wynika z Dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. oraz w prawie krajowym z Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie oraz Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Regulacje te określają dość szeroki wachlarz odpowiedzialności cywilnej, karnej i administracyjnej w stosunku do przedsiębiorców korzystających ze środowiska i stwarzających w nim zagrożenie.

W odniesieniu do transportu do działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku zalicza się: przewóz substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, środków ochrony roślin, produktów biobójczych, towarów niebezpiecznych w rozumieniu ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, towarów niebezpiecznych w rozumieniu ustawy o przewozie koleją towarów niebezpiecznych, materiałów niebezpiecznych w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie morskim oraz materiałów niebezpiecznych w rozumieniu ustawy o żegludze śródlądowej.

Zdarzenia w transporcie i ich konsekwencje dla środowiska, życia i zdrowia ludzi

Niestety w Polsce w ciągu roku dochodzi do kilkudziesięciu zdarzeń w transporcie tego typu towarów (najczęściej w transporcie drogowym, kolejowym i rurociągowym), z czego kilkanaście ma znamiona poważnej awarii. Wypadki w trakcie procesu transportu mogą powodować poważne zdarzenia; jak emisję, wyciek, zanieczyszczenie gleby lub wody, pożar lub eksplozję. Oprócz negatywnego wpływu na środowisko, zdarzenia te niosą ze sobą też poważne konsekwencje dla życia i zdrowia ludzi.

Najczęściej do wystąpienia szkód w transporcie drogowym przyczyniają się kierowcy, którzy nie zachowują należytej staranności i łamią zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego. W przypadku zdarzeń w transporcie rurociągowym głównymi przyczynami są uszkodzenia gazociągów w czasie wykonywania robót ziemnych oraz zły stan techniczny rurociągów.

Kto zanieczyścił, ten płaci

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku należy niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze, a w przypadku powstania szkody działania naprawcze. Koszty przeprowadzenia tych działań ponosi w całości podmiot korzystający ze środowiska. Zasada jest zatem prosta – kto zanieczyścił, ten płaci!!!

Uwaga!!! W świetle ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie podmiot ponosi pełną odpowiedzialność, jeżeli od emisji lub zdarzenia, które spowodowało bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, upłynęło mniej niż 30 lat.

Szkody wyrządzone w środowisku generują ogromne koszty, gdyż należy wziąć pod uwagę zarówno nakłady na koszty zapobiegawcze i naprawcze w środowisku (koszt usunięcia zanieczyszczenia i oczyszczenia terenu, koszty przeprowadzenia dodatkowych prac mających na celu odbudowę zanieczyszczonego terenu itp.), szkody osobowe i rzeczowe poniesione w wyniku szkód środowiskowych oraz w wielu przypadkach także koszty postępowań prawnych i koszty procesowe.

OC przedsiębiorstwa nie pokrywa wszystkich szkód środowiskowych

Działania naprawcze w środowisku są bardzo drogie i długotrwałe, a proces szacowania szkód i ich likwidacji jest niezmiernie skomplikowany. Niestety gro przewoźników jest przekonana, że szkody te można pokryć całkowicie z OC przedsiębiorstwa. Nic bardziej mylnego, gdyż polisa ta obejmuje swoim zakresem wyłącznie zdarzenia nagłe i niespodziewane (ochrona jest dość wąska i ograniczona do określonego typu zdarzeń i kosztów usunięcia określonych zanieczyszczeń).

W związku z tym warto rozszerzyć swoje ubezpieczenie o polisę z tytułu szkód w środowisku. Jest

ona tak skonstruowana, aby pokrywać możliwe jak najszerszy zasięg odpowiedzialności powstającej w związku z korzystaniem ze środowiska i szkód w nim wyrządzonych. Dzięki takiej plisie można np. zabezpieczyć zdarzenia polegające na powolnym uwalnianiu substancji szkodliwych do środowiska, a nawet pokryć zdarzenia z przeszłości. Ubezpieczyciel pokryje również koszty działań zapobiegawczych i naprawczych, rekonstrukcji, rekultywacji i czyszczenia skażonego ekosystemu, koszty specjalistycznych ekspertyz oraz szkody na mieniu i na osobie.

Niestety polisa środowiskowa jest dość droga (składka może wynieść kilka tysięcy złotych rocznie). Jednak w wielu przypadkach jej brak może poważnie wpłynąć na kondycję finansową przedsiębiorstwa, a nawet doprowadzić do jego upadku, dlatego mimo wszystko warto w nią zainwestować.

Podsumowując

Polisa środowiskowo gwarantuje specjalną ochronę od szkód środowiskowych. Obejmuje ona zarówno środki niezbędne na naprawę szkody, podjęcie działań prewencyjnych zapobiegających danemu zdarzeniu lub minimalizujących jego rozmiary, jak i koszty odpowiedzialności wynikające z decyzji administracyjnych. Tak kompleksowy zakres zrekompensuje straty oraz ochroni firmę przed poniesieniem bardzo wysokich kosztów związanych z zanieczyszczeniem środowiska.

Z uwagi na to, że transport towarów i materiałów niebezpiecznych znajduje się na 3 miejscu pod względem ilości zdarzeń, przewoźnicy powinni już dziś pomyśleć o realnej ochronie przed skutkami takich awarii, wypadków i skażeń ekologicznych.