Geometria układu jezdnego ciężarówek i zestawów pojazdów

Jakie problemy powoduje złe ustawienie geometrii układu jezdnego?

Geometria układu jezdnego samochodów ciężarowych to kwestia wymagająca szczególnej pieczołowitości. Inaczej niż jest to w przypadku pojazdów osobowych, nie chodzi jedynie o geometrię kół, ale także osi. Wymaga zatem większego nakładu czasu i bardziej wymagającego sprzętu. Warto się jednak pochylić nad tą kwestią, gdyż zaniedbanie tych parametrów to przede wszystkim realne zagrożenie na drodze, również wymierne straty finansowe związane z eksploatacją auta. Źle ustawione osie i geometria kół to wyższe spalanie, szybsze i nierównomierne zużycie ogumienia, znacznie przyspieszone zużywanie się elementów zawieszenia i części układu jezdnego, także gorsza sterowność, a co za tym idzie większe zmęczenie kierowcy.

Symptomy, czyli kiedy na kontrolę?

Najlepszym probierzem w przypadku układu jezdnego jest kierowca i jego odczucia. Gdy sygnalizuje on, że z autem coś dzieje się nie tak warto to sprawdzić. Najczęściej są to sprawy związane z komfortem prowadzenia auta, np. konieczność kontrowania kierownicą kierunku jazdy, bo samochód ściąga na którąś ze stron jezdni. Sygnałem może być także widok z lusterek bocznych, w których odbija się znaczna część boku naczepy. Może to być także odczucie braku stabilności auta. Generalnie najlepiej jest dmuchać na zimne i niezależnie od tego, czy z pojazdem są problemy, czy nie, co kilka miesięcy profilaktycznie kontrolować stan układu jezdnego. Badania wykonane na stacji diagnostycznej to poświadczenie stanu pojazdu w określonym momencie, duże obciążenia i intensywna eksploatacja samochodu ciężarowego może stosunkowo szybko spowodować znaczne zmiany w kondycji samochodu.

Jak przygotować auto do kontroli?

Aby kontrola ustawienia układu jezdnego przebiegała w prawidłowy sposób i oddawała stan faktyczny samochodu należy go odpowiednio przygotować. Są to w zasadzie dwie czynności: kontrola luzów układu zawieszenia (przeprowadzona na szarpaku) – jeśli są należy je zlikwidować, w przeciwnym wypadku ustawienie geometrii nie ma większego sensu – parametry nie będą trzymane oraz napompowanie kół, co ma bardzo duże znaczenie w przypadku odczytu pochylenia kół. Dopiero tak przygotowane auto może zostać zbadane w sensowny sposób.

Jakie parametry badamy?

Kontrola powinna dotyczyć dwóch aspektów układu jezdnego – kół oraz osi.

W przypadku kół badamy przede wszystkim ich zbieżność, która istotnie wpływa na stabilność samochodu przy jeździe prosto oraz opory toczenia i zużycie opon. Drugim parametrem jest kąt pochylenia kół. Określa go producent w zależności od liczby osi i ich obciążenia. Kąt pochylenia także wpływa na opory w ruchu, decyduje o przyczepności bieżnika – zmniejsza jego kontakt z nawierzchnią. W odniesieniu do osi skrętnej mamy dwa parametry: kąt pochylenia sworznia zwrotnicy i kąt wyprzedzania. Są one jedynie mierzone, gdyż są praktycznie nieustawialne.

W odniesieniu do osi sprawdzeniu podlegają: położenie osi wobec kierunku jazdy na wprost oraz przesuniecie osi. W przypadku pierwszego parametru osie muszą być prostopadłe do osi wzdłużnej pojazdu inaczej przyczepa będzie zmieniać kierunek jazdy, powodować opory, a zatem większe zużycie paliwa. W drugim przypadku chodzi o symetryczność ustawienia kół między stroną lewą a prawą.

Generalnie ideałem jest, gdy jadący na wprost ciągnik z naczepą, mający taki sam rozstaw kół pozostawia jedynie jeden ślad, a zatem osie są względem siebie równoległe, prostopadłe względem osi wzdłużnej oraz symetryczne względem niej.

Sam ciągnik, czy z naczepą?

Najlepiej jest poddać kontroli ciągnik razem z naczepą. Na pracę całego układu osi szczególny wpływ ma ostatnia oś, czyli ta, która znajduje się w naczepie. Jeśli tam występują jakieś przesunięcia i niezgodności będzie to miało swoje odbicie w tym jak będzie się zachowywała oś przednia i jak będzie wyglądała sterowność całego samochodu, a także zużycie paliwa. Może się zdarzyć, że sam ciągnik jest wyregulowany prawidłowo a dopiero po zespoleniu z naczepą zaczynają się problemy. Dlatego warto badać komplet, a nie tylko sam ciągnik.

Podsumowanie – korzyści z dobrze ustawionego układu jezdnego.

Właściwą geometrię układu jezdnego określa rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 26 czerwca 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach. Prawidłowa geometria to jednak nie tylko wymóg nałożony prawem, a przede wszystkim wymierna korzyść związana z bezpieczeństwem na drodze, a także znaczna oszczędność liczona nawet w tysiącach złotych. Oszczędność jest jeszcze większa, gdy kontroli geometrii nie zlecamy firmie zewnętrznej a wykonujemy ją we własnym zakresie – oczywiście posiadając odpowiedni sprzęt i profesjonalnie przygotowanego w tym celu pracownika.